روش‏های جاحظ در تبیین گزارش‏های تاریخی‏

با جست‏وجو در آثار جاحظ می‏توان روش‏های او را در دست‏یابی به صحت اخبار، به صورت قواعدی کلی دریافت. وی با بیان قاعده‏ی «طبع» اعتقاد دارد که در نهاد افراد نسبت به یک موضوع، یک پذیرش عمومی و همگانی وجود دارد که این پذیرش عمومی می‏تواند ملاک و معیار خوبی برای صحت گزارش‏های تاریخی باشد. هم‏چنین وی اعتقاد دارد اگر بر خبری اجماع باشد، احتمال تأویل و تفسیر در آن وجود ندارد و همه یک برداشت از خبر دارند. وی اعتقاد دارد که در نقد و فهم حدیث باید به نقش زمان و مکان، شأن نزول، نحوه‏ی گزارش راوی و مقتضی حال مجلس، در روایات توجه کرد، تا بتوان به اصل گزارش تاریخی پی‏بُرد. در مقاله‏ی حاضر پس از معرفی اجمالی شخصیّت و آثار جاحظ، مهم‏ترین اصول و قواعدی که وی در تاریخ‏نویسی به کار گرفته، ارزیابی شده است.